CENNETTEN BİR KÖŞE: KAZ DAĞLARI

 Yaz mevsimine girerken insan şöyle şehrin keşmekeşinden uzak, doğayla baş başa kalınabilecek bir yer arayışına giriyor. Balıkesir ve Çanakkale sınırları içinde kalan Kaz Dağları tam böyle bir yer.. Doğayla iç içe, yemyeşil, bol oksijenli, alternatif bir tatil mekanı.. Kızılçam, meşe, karaçam ormanlarıyla ve zeytin bahçeleriyle kaplı bu güzel coğrafya, yaz mevsiminde bile geceleri serin olduğundan, sıcaktan bunalanlar için ideal bir kaçış yeri..

Kaz Dağları'nın zirvelerinden kopup gelen buz gibi çayın kenarına konan tahta piknik masalarında, ayağınız suyun içinde mangal ve semaver keyfi.. Diğer taraftan, buz gibi suya atıp çatlattığınız karpuz, yanında Zeytinli'nin fırınlarından taptaze karanfilli ekmek ve yöre köylülerinden aldığınız çeşit çeşit peynir, zeytin, bal, tereyağı.. Doğal ve sağlıklı hayat burada, özetle..

 Kaz Dağları’nda görülmesi gereken yerler çok fazla.. Bunları; Sutüven Şelalesi, Hasan Boğuldu Göleti, Pınarbaşı Mesire Yeri, Sarıkız Tepesi, Çamlıbel Köyü, Kızılkeçili Köyü, Mıhlı Şelalesi, Adatepe Köyü, Zeus Altarı, Yeşilyurt Köyü, Tahtakuşlar Köyü, Etnografya Galerisi, Şahindere Kanyonu, Antandros Antik Kenti, Darıdere Tabiat Parkı olarak listeleyebiliriz. Bu yerleri tam anlamıyla gezmek kısa sürede, bir veya bir kaç günde mümkün değil. Balıkesir'de görev icabı sekiz sene kaldım fakat ben de hepsini gezmeyi başaramadım. Gidebildiğim görebildiğim kadarıyla Kaz Dağları'nı size tanıtacağım..

 Hasan Boğuldu Göleti de, Sarıkız Tepesi de hüzünlü hikayelerden ismini almış yerler. Peki, Kaz Dağları'nın hüzünlü olaylar sonucu adını almış cennet köşesi güzelliğinde olan bu iki mevkisine nasıl ulaşılır?

 Sarıkız Tepesi ve Hasan Boğuldu mevkisine ulaşmak için Edremit ile Akçay arasında bulunan karayolundan Zeytinli tabelasını görünce kuzeye dönüp Zeytinli Kasabası'na ulaşılır. Çok şirin bir belde olan Zeytinli'de Cumartesileri pazar kurulmaktadır. Ayrıca karanfilli ekmeği de harika olan bu kasabadan kuzeye devam edilince bir yol ayrımına gelinir. Direk kuzeye devam edilirse milli park kapsamında olan Sarıkız bölgesine ulaşılır. Bu bölgeye rehbersiz girilememektedir. Eğer yol ayrımından sola dönülürse dört kilometre sonra Sutüven Şelalesi'ne ulaşılır. Sutüven Şelalesi'nden sonra araba ile ilerlemek mümkün değil. Bir kilometre kadar daha yürüyünce de Hasan Boğuldu Göleti'ne ulaşılıyor.

SUTÜVEN ŞELALESİ

 Şelale Sarıkız Yaylası’ndan doğan Kızılkeçeli Çayı üzerinde yer alıyor. Kaz Dağları'nın yemyeşil ormanları içinde doğayla baş başa kalabileceğiniz muazzam bir yer burası.. Şelalenin döküldüğü göletin suyu buz gibi, uzun süre yüzmek gerçekten zor, kalbi olanlar dikkat etsin..

Bir kayadan duman duman
On iki metre atlıyan,
Dağ kokusuyla yüklü su.

Boşluğa fırlayınca saç,
Düştüğü yerde üç kulaç
Mavi su, ak köpüklü su.
...
Akması tel tel ince saç,
Düştüğü yerde üç kulaç,
Mavi su, ak köpüklü su!..

(Mustafa Seyit SUTÜVEN)

 Bu arada, Sutüven Şelalesi'ndeki SUTÜVEN kelimesinin ne anlama geldiğini merak edenler de olacaktır. Kaz Dağı'nın yerlisi bir köylüye bu meseleyi sorduğumuzda şu cevabı aldık:

Sutüven, aslında SU ve TÜVEN kelimelerinin birleşiminden oluşuyormuş. Su, bildiğimiz su.. Tüven ise, tüymek (hızla kaçmak, sıvışmak) kelimesinden türeyen, tüyen (kaçan) kelimesinin yöresel kullanılış biçimiymiş. Şelalede de su hızla aşağı aktığı için, zamanında bu şelaleden Tüyen Su anlamında Sutüven olarak bahsedilmeye başlanmış ve bu isim bugünlere ulaşmış. Ben, yöre köylüsünün yalancısıyım, ama durum bu! Ne güzeldir, benim Anadolu insanımın mantığı...

HASAN BOĞULDU GÖLETİ

 Sutüven Şelalesi'nin bulunduğu piknik alanından sonra derenin karşı tarafındaki patika yolu izlenerek Hasan Boğuldu Göleti'ne ulaşılabiliyor. Yol üzerinde Romalılardan kaldığı söylenen su kemerlerinin sütunları sol tarafta görülebilir. Burası, hafta sonları çok kalabalık olmakla birlikte hafta içi kafa dinlemek, doğa yürüyüşleri ve yüzmek için ideal bir yer.. Bir efsaneye göre bu gölet ismini burada boğulan Hasan adlı aşık bir gençten almış. Filmlere, konu olan bu efsane şöyledir:

Güzeller güzeli obalı yörük kızı Emine, Kazdağı'nın zirvelerine kurulu köyünde yetiştirdiği bal, peynir, süt gibi ürünlerini çarşamba günleri ovaya kurulan Edremit Pazarı'na getirir ve satmak için sergi açar, geçimini sağlar.

 Yine böyle bir Çarşamba günü, yaklaşık beş saatlik bir inişten sonra ovaya inen Emine pazarda taptaze ürünlerinin başında beklerken, yakışıklı ova köylüsü Hasan ile göz göze gelir ve birbirlerine aşık olurlar. Hasan, Emine'ye her gelişinde sattığı sebze-meyvenin arasından karpuz ikramında bulunur.

Sadece pazarın kurulduğu çarşamba gününde görüşebilen aşıklar böyle geçen hasret dolu haftalar sonunda sevdalarını evlilik ile taçlandırmaya karar verirler. Fakat Emine'nin ailesi, bu evlilik fikrinden pek de hoşnut olmaz; zira Hasan ovalıdır, kızları ise obalı. Ovalı Hasan'ın, kendi hayat şartlarına dayanamayacağını düşünürler ve Hasan'ı bir imtihana tabi tutmaya karar verirler. Hasan'ın Emine ile evlenebilmesi için kırk okkalık bir tuz çuvalını ovadan obaya kadar sırtında çıkarması gerekmektedir.

 Emine ile ovadan sırtında tuz çuvalıyla yola koyulan Hasan'ın, yaklaşık 5-6 kilometrelik bu yolun sonlarına doğru, dizlerinin bağı çözülmeye başlar. Zira nazik yetişmiş bedeni yüke dayanamamaktadır. Bu işi başaramayacağını anlayan Hasan, Emine'ye beraber başka diyarlara kaçmayı ve orada evlenmeyi teklif eder. Emine bunu kabul etmez, devam etmesini ister. O, erkeğinin başaracağına ve köye başları dik varacaklarına inanmıştır bir kere. Yalvarışlarına kulak asmayan Emine'nin arkasında çabalayan Hasan, terleyen sırtına nüfuz eden tuzun da yakıcı etkisiyle artık dayanamaz hale gelir, gökbüvetin buz gibi sularına sessizce yuvarlanır ve boğulur.

Bunu fark etmeden köye kadar çıkan Emine, arkasında Hasan'ın olmadığını görünce deliye döner ve Hasan'ı aramaya başlar, fakat bulamaz. En sonunda Hasan'ın boğulduğu gölete gelince Hasan'a hediye etmiş olduğu yazmanın yüzmekte olduğunu görür. Bu acıya dayanamayan Emine yazma ile kendini göletin yanındaki ulu bir çınara asar. O günden sonra dalları gölete uzanan bu çınara Emine Çınarı, gölete de Hasan Boğuldu Göleti denmeye başlanır.

Uzaklardan sesin aldım,
Çevreni derede buldum,
Nereye gittiğin bildim,
Hasan'ım arkandan geldim..

Sarı kahküllü, dal boylum,
Saz benizli, ayva tüylüm,
Tatlı sözlü, melek huylum,
Hasan'ım ardından geldim..

Köyden, obadan kovulan,
Duru sularda boğulan,
Toz köpük olup dağılan,
Hasan'ım ardından geldim..

Sarp dağlara getirdiğim,
Kavuşmadan yitirdiğim,
Ak kefensiz yatırdığım,
Hasan'ım ardından geldim..

Emine'yi yaslı eden,
Kerem olup Aslı eden,
Dağı taşı sesli eden,
Hasan'ım ardından geldim..

Sabahattin Ali, 1942

Bu acıklı hikaye, 1990 yılında Sabahattin Ali'nin "Hasan Boğuldu" hikayesi esas alınarak bir filme dönüştürülmüştür. Orhan Aksoy yönetmenliğindeki filmde, Hülya Avşar "Emine", Yalçın Dümer de "Hasan" rolündedir..

SARIKIZ TEPESİ

 Kazdağları’nın milli park sınırları içindeki en yüksek üç tepesi Karataş Tepesi (Gargaros), Baba Tepe ve Sarıkız Tepesi'dir.

Sarıkız Tepesi, Tahtacı Türkmenleri'nin yüzyıllarca yaşam yeri olmuş ve tüm Türkmenlerin kutsal bir ziyaret merkezine dönüşmüştür. Edremit Körfezi'ne 1726 metre yükseklikten bakan bu tepe Edremit Körfezi, Ayvalık Adaları ve Midilli'nin ayaklarınızın altına serildiği muazzam bir manzaraya sahiptir. Baba Tepe ve Sarıkız Tepesi'nin dilden dile dolaşan ortak bir hikayesi vardır ve şöyledir:

Cılbak Baba, karısı vefat edince kızıyla Çanakkale'den Edremit'in bir dağ köyüne göç eder. Çobanlık yapan Cılbak Baba, kızına da kazlara çobanlık yaptırır. Beraberce dağlarda sürülerini gezdirerek geçimlerini sağlarlar. Günler böyle geçerken, gün gelir yaşlanan Baba hacca gitmeye karar verir. Kızını köydeki bir aileye teslim eder ve seneler sürecek hac yolculuğuna çıkar.

 Sarıkız geçen seneler sonunda büyür, serpilir, genç ve güzel bir kız olur. Köyün tüm delikanlılarının gözü Sarıkız'ın üzerindedir, fakat Sarıkız hiçbirine yüz vermez. Köyün gençlerinden kötü niyetli olanlar bu durumu çekemezler ve Sarıkız'a olmadık iftiralarda bulunurlar. Bu sırada, Baba da hacdan döner, bu dedikoduları duyar ve inanır. Cezalandırmak için Sarıkız'ı kazlarıyla beraber gider dağa bırakır.

Geceleri kimsenin kalmaya cesaret edemediği Kazdağları'nda Sarıkız'ın seneleri geçer. İnsanlardan ve kötülüklerinden uzak yaşayan Sarıkız, bu tenhalarda ermiş makamına ulaşır. Seneler sonra kızının hasretine dayanamayan Cılbak Baba, kızını ilk terkettiği yere, Sarıkız Tepesi'ne çıkar. Kızını bulur ve ona pişman olduğunu anlatır.

Namaz vakti gelince kızından su ister. Sarıkız'ın getirdiği sudan abdest alan Cılbak Baba, suyun tuzlu olduğunu söyler ve sebebini sorar. Sarıkız da, suyu yetiştirmek için aceleyle denizden getirdiğini söyler. Su birden tatlı bir suya dönüşür. Babası kızının erdiğini anlar, ağlar ve özür diler. Sarıkız ise babasından temiz olduğunu gidip köylüye anlatmasını ister ve başka bir kelam edemeden orada ölür.

Balıkesir merkezde Sarıkız Heykeli

 Pişmanlık ve acıyla dolan Cılbak Baba deliye döner ve hızla ordan uzaklaşmaya başlar fakat diğer tepeye vardığında takatı kesilir ve o da oracıkta ölür. Köylü daha sonra baba-kızı iki ayrı tepede ölü olarak bulurlar ve her iki tepeye de türbelerini yaparlar. O gün bu gündür bu tepeler, Sarıkız Tepesi ve Cılbak Baba Tepesi olarak anılırlar..

Bu yörede, Sarıkız adına her Ağustos ayında hayır yemekleri etkinliği düzenlenmektedir. Yapılan yemekler buraya gelen ziyaretçilere ikram edilmektedir. Kaz Dağları'ndaki bu kültürel faaliyete, son yıllarda ilgi o kadar artmıştır ki yerli turistler kadar yabancı turistler de ilgi göstermektedir.

MİTOLOJİDE KAZ DAĞLARI (İDA DAĞI)

 Mitolojik olarak Kazdağı birçok efsaneye sahiptir. Mitolojide Kazdağı'nın eski ismi İda'dır. Dağın isminin, Yunanca "düşünce" anlamına gelen "ida" kelimesinden geldiğini düşünenler olduğu gibi, mitolojide Çanakkale Boğazı'na adını veren Dardanos'un iki oğlundan biri olan Idaios'dan geldiğini düşünenler de vardır. Homeros'un İlyada adlı destanında Hayvanların Anası Bol Pınarlı İda Dağı'ndan çokça bahsedilmektedir.

 Mitolojide çok önemli iki karakter olan hakimiyet sahibi Kronos ile güzel Kybele'nin çocukları olan Zeus bu dağda büyümüş ve kız kardeşi Hera ile yasak bir aşk sonucunda bu dağda evlenmiştir. Ayrıca mitolojiye göre yine, dünyanın ilk güzellik yarışması İda'da gerçekleşmiştir. Olympos'ta kutlanan görkemli bir düğün töreni sırasında, kendisinin davet edilmeyişine kızan Eris, intikam almak için düğün sofrasına üzerinde "en güzele" yazan bir elma atar. Bunun üzerine "en güzel"lik iddiasındaki tanrıçalar arasında bir rekabet başlar. Olayın hakemliğini üstlenen Zeus, yaptığı ön eleme sonrasında Hera, Athena ve Aphrodite finale kalır. Zeus yarışmanın sonuçlandırılmasını Truva Kralı Primaos'un, bebekken öldürülmek üzere dağa bırakılan oğlu İdalı Çoban Paris'e bırakır. Üç güzel, Paris'in huzuruna çıkarlar. Hera ve Athena yarışmayı kazanmak için egemenlik, zenginlik gibi rüşvet babında değişik teklifler sunarlar. Aphrodite ise Paris'e dünyanın en güzel kadını Spartalı Helen'in aşkını sunar. Paris zenginliği ve hakimiyeti bir kenara itip Aphrodite'in teklifini beğenir ve Aphrodite'i en güzel olarak seçer. Fakat Hera ve Athena bu karara çok sinirlenirler. Paris'e ve babasının hakimiyetindeki Truva Şehri üzerine lanet yağdırırlar. Böylece doğu ile batı arasında uzun yıllar süren Truva (Troia) Savaşı başlamış olur. Bu şiddetli savaşı seyretmek için Zeus, Troia şehrini yukardan gören İda Dağı'na tekrar çıkar..

 Truva Savaşı'nın bitmesini sağlayan meşhur tahta Truva Atı'nın, dünyada sadece Kazdağı'nda yetiştiği bilinen Kazdağı göknarından inşa edilmiş olduğu söylenmektedir. Ayrıca Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'un fethinde gemilerini karadan kaydırarak Haliç'e indirmesinde kullandığı tahtaların ve ustalarının Kazdağı'ndan getirtildiği ve şu anda Kazdağı'nın yerlisi durumunda olan köylülerin de, zamanında Fatih'in emriyle, Horasan'dan Güney Anadolu taraflarına göçen Türkmenler'in (Tahtacılar) Kazdağı'na yerleştirilmesi sonucu buralara geldikleri söylenmektedir...